فناوری غشایی ( Membrane Technology ) یکی از روش‌های پیشرفته و پرکاربرد در جداسازی و خالص‌سازی مواد است که در صنایع مختلفی مانند تصفیه آب، صنایع غذایی، داروسازی، بیوتکنولوژی و شیمیایی استفاده می‌شود. در این روش از یک لایه جدا کننده به نام غشا برای جداسازی، تصفیه یا تغلیظ سیالات ( مایعات و گازها ) استفاده می‌شود. این غشا به عنوان یک لایه نیمه تراوا ( Semi-permeable Membranes ) عمل می‌کند، به گونه ای که به برخی از مولکول‌ها اجازه عبور داده و از عبور برخی دیگر جلوگیری می کند. در واقع غشا یک جداکننده فیزیکی بر اساس اندازه ذرات ( مولکول یا یون ) می باشد.
انواع فناوری غشایی بر اساس اندازه ذرات به شرح زیر است:
- میکروفیلتراسیون (MF):
( Microfiltration ) یک فرآیند غشایی با فشار پایین ( 1- 4 بار ) و جریان متقاطع ( cross-flow ) است که برای جداسازی ذرات کلوئیدی و معلق در محدوده ۰٫۰۵ تا ۱۰ میکرون استفاده می‌شود. این روش معمولاً برای زلال سازی آب ، آبمیوه و … استفاده می شود.
- اولترافیلتراسیون ( UF ):
( Ultrafiltration ) یک فرآیند جداسازی انتخابی با فشار متوسط ( کمتر از 10 بار ) است. این فرآیند، مواد جامد معلق و حل شده با وزن مولکولی بالاتر از ۱۰۰۰ را جدا می کند. سیال نفوذپذیر ( permeate ) شامل مواد آلی حل‌شده با وزن مولکولی کم است. یو اف به طور گسترده‌ای در جداسازی پروتئین‌ها و اجزا شیر و آب پنیر ( whey ) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- نانوفیلتراسیون ( NF ):
( Nanofiltration ) یک فرآیند ویژه است و زمانی انتخاب می‌شود که *اسمز معکوس (RO)* و *اولترافیلتراسیون ( UF )* گزینه‌های ایده‌آلی از نظر اقتصادی برای جداسازی نباشد به عنوان مثال **حذف مواد معدنی ( Demineralization )* یا *رنگ زدایی ( Color Removal )* . در این روش مواد آلی حل‌شده، مواد جامد معلق و یون‌های چندظرفیتی در قسمت تغلیظ شده و یون‌های تک‌ظرفیتی و محلول‌های آلی با وزن مولکولی کم (مانند الکل) در بخش نفوذپذیر ( Permeate ) قرار می گیرند.
- اسمز معکوس ( RO ):
(Reverse Osmosis) یک فناوری پرفشار ( 10-70 بار ) و از نظر انرژی کم‌مصرف برای *آب‌زدایی از سیال در فرآیندهای تولید*، *تغلیظ مواد با وزن مولکولی کم* در محلول‌ها یا *تصفیه پساب* است. این روش توانایی تغلیظ تمام مواد جامد حل‌شده و معلق را دارد. بخش نفوذپذیر ( Permeate ) حاوی غلظت بسیار کمی از مواد جامد حل‌شده است. اسمز معکوس به طور گسترده در * شیرین سازی آب دریا ( Desalination )* استفاده می‌شود.
