آب شیرین کن

آب شیرین کن

آب شیرین کن :چه برای مصارف آشامیدنی و چه برای مصارف صنعتی، معمولا آب طبیعی احتیاج به تصفیه  توسط آب شیرین کن ها دارد. تصفیه آب توسط آب شیرین کن ها برای مصارف آشامیدنی هم آسان تر و هم ارزان تر از تصفیه آب – شیرین سازی آب – برا ی مصارف صنعتی است. نگرانیهای اساسی در مورد آب آشامیدنی عبارتند از :• باکتری های بیماری زا ( پاتوژن ها ) در آب• کمبود و یا وجود زیادی غلظت بعضی از یونها که در سلامتی انسان نقش دارند مانند: یون فلوئور• ذرات معلق در آب• بو و مزه آب

دامنه نگرانی های اساسی در مورد آب های صنعتی بستگی به محل مصرف آب دارد. آب به صورت های متفاوت در صنایع وابسته مطرح می شود :

۱- به عنوان ماده اولیه برای تهیه محصول نهایی، بدون اینکه تغییر شکل دهد .
۲- به عنوان ماده اولیه برای شرکت در واکنش شیمیایی تهیه محصول نهایی .
۳- به عنوان حلال موادی که در واکنشهای شیمیایی شرکت می کنند .
۴- به عنوان ماده واسطه انتقال حرارت از دمای زیر صفر( آب نمک ) تا دمای بخار آب .
۵- به عنوان ماده ذخیره کننده انرژی .
۶- به عنوان ماده واسطه جهت خارج کردن مواد ناخواسته (زائد ).
۷- به عنوان سپر محافظتی در برابر گرما و تشعشع آب سنگین ( D2O ) مورد استفاده در نیروگاهها .
۸- به عنوان ماده ای راحت و ارزان جهت استاندارد ساختن دستگاههای اندازه گیری دما،دانسیته و ویسکوزیته .
۹- به عنوان ماده اصلی جهت مبارزه با آتش به جز در موارد استثنائی مثل مواد نفتی .
۱۰- خصوصا در مهندسی شیمی و پترو شیمی، بسیاری از فرایندها همانند نمک زدایی، خشک کردن، تبخیر کردن، کریستالیزاسیون، اختلاط، رزین های تعویض یونی، رطوبت زدایی، جذب سطحی و غیره در ارتباط مستقیم با آب هستند .

مطلوب ترین آب برای هر صنعتی آب بدون یون می باشد، اما هزینه تصفیه آب با آب شیرین کن تا رسیدن به مرحله آب بدون یون بسیار زیاد است. برای هر صنعتی مطلوب ترین آب آن است که هزینه تصفیه آب کمتر از مخارج درمان عواقب زیان بخش ناخالصی ها باشد که برای اکثر صنایع، رسیدن به این امر با تکیه بر استفاده از سیستم اسمز معکوس RO یا (Reverse Osmosis ) – آب شیرین کن -امکان پذیر می باشد.

برخی اثرات زیان بخش ناخالصی های آب در صنعت :

۱- تولید رسوب در دستگاه های حرارتی و دیگ بخار .
۲- تولید بخار با کیفیت پایین .
۳- خوردگی بویلرها و دیکر سیستم های حرارتی و لوله ها .
۴- اتلاف مواد شیمیایی مانند صابون .
۵- باقی گذاردن لکه روی محصولات غذایی و نساجی. ناخالصی های آب: تقریبا هر ماده ای در آب محلول است و این حلالیت به دما، فشار، PH ، پتانسیل شیمیایی و به غلظت نسبی دیگر مواد در آب بستگی دارد. در طبیعت این عوامل چنان به هم مربوط هستندکه کمتر می توان حلالیت ماده ای را در آب به طور دقیق پیش بینی کرد.

در واقع آب یکی از مشهورترین حلال هاست. مخصوصا مواد قطبی( مثل نمک ها ) به مقدار زیادی در آب حل می شوند. از این رو آب به طور خالص در طبیعت وجود ندارد. آب همیشه در حال انحلال ، انتقال و یا رسوب گذاری است . بخار آب موجود در هوا، در اثر میعان به صورت باران در می آید که در موقع باریدن مقداری گردو خاک، اکسیژن، دی اکسید کربن و دیگر گازها را در خود حل می کند. در روی سطح زمین، آب مقداری از مواد معدنی را در خود حل کرده و همراه مواد دیگر به نقاط مختلف منتقل می کند. آب در هنگام نفوذ در لایه های مختلف زمین، قسمتی از مواد معلق و میکروبها را در در لایه های مختلف زمین از دست می دهد .

ناخالصی های آب را می توان به چهار دسته تقسیم کرد :

۱- مواد معلق
۲- گازها
۳- نمکهای محلول
۴- میکروب ها خصوصا اشریشیا کلیفرم (کلیفرم روده ای ( E.coli coliform )

تکنولوژی های غشایی آب شیرین کن

فرآیندهای غشایی – آب شیرین کن – از روشهای نوین جداسازی هستند که بدون استفاده از تغییر فاز،اجزاء مورد نظر را از سیال جدا می نمایند.عدم تغییر فاز در طول فرایند جداسازی موجب می شود که جداسازی با صرف انرژی کمتری صورت گیرد. دو خصوصیت اصلی غشاها در آب شیرین کن یعنی توانایی قابل توجه در انجام انواع جداسازی ها و حداقل مصرف انرژی، عوامل گسترش روزافزون فرایندهای غشایی می باشند.

غشاها در آب شیرین کن کاربرد های فراوانی در زمینه های مختلف علمی و صنعتی دارند که از جمله می توان به شیرین کردن آب دریا، دیالیز خون، تصفیه آب نظیر آب رودخانه، چشمه و چاه، تصفیه پساب های خانگی، تصفیه انواع پساب های صنعتی مانند تصفیه پساب صنایع نساجی، کاغذ سازی، چرم سازی، الکل سازی، تغلیظ شیر در کارخانجات پنیر سازی، تغلیظ آب میوه، جداسازس میکروارگانیسمها،استریل کردن مایعات، جداسازی پروتئین ها از آب پنیر، جداسازی گازهای ترش از گاز طبیعی، جداسازی اکسیژن و نیتروژن از هوا، جداسازی اتیلن از گازهای خروجی واحد تولید پلی اتیلن، بهینه سازی محیط زیست، صنایع داروسازی و بیوتکنولوژی اشاره نمود. با توجه به اهمیت روزافزون آشنایی با فرآیندهای غشایی به بررسی و شناخت غشاهای اسمز معکوس می پردازیم .

فرآیند اسمز معکوس – آب شیرین کن

سیستمهای فیلتراسیون غشایی با جریان متقابل – آب شیرین کن – از قبیل اسمز معکوس ، نانوفیلتراسیون و اولترافیلتراسیون انتخابات مناسبی جهت جایگزینی با فیلتراسیون های سنتی و تیمارهای شیمیایی می باشند. با این وجود جهت دستیابی به بهترین عملکرد این سیستم ها، توجهات دقیقی باید در مورد شرایط آب ورودی به این سیستم ها مبذول داشت. بنابراین باید در مورد ویژگی آب ورودی به سیستم از اطلاعات کافی برخوردار باشیم. ویزگیهای انواع آب ها جهت استفاده از دستگاههای اسمز معکوس – آب شیرین کن – برایتصفیه آب ابتدا باید خصوصیات آبهای گوناگون و ناخالصی های موجود را شناسایی و مطالعه نمود، لذا در ذیل به ذکر ویزگیهای انواع آب می پردازیم :

الف- ویژگی آبهای زیرزمینی

• مواد معلق در آنها کم است .
• معمولا مواد آلی بسیار کم دارند .
• ممکن است دارای ذرات شن باشند .
• این آبها حاوی آهن محلول و گاهی هم منگنز محلول هستند که وقتی آب در معرض اتمسفر قرار می گیرد در اثر اکسید شدن توسط هوا، ذرات زرد- قهوه ای درآنها ظاهر می شود .
• دی اکسید کربن ممکن است در این آبها زیاد باشد و PH این آبها معمولا ۹/۷ – ۹/۶ می باشد.

• آب چاههای خیلی عمیق معمولا عاری از میکروبها و دیگر میکروارگانیسمها می باشد ولی آب چاههای کم عمق معمولا آلوده به میکروارگانیسمها هستند .
• به خاطر انحلال جزئی مواد معدنی، معمولا این آبها دارای املاح زیاد می باشند حدود ppm 500 که بیشترین جزء آن بی کربنات کلسیم است .
• این آبها معمولا سخت هستند ولی سختی آنها موقتی است( سولفات و نیترات کلسیم و منیزیم)

ب- ویژگی آبهای سطحی

۱- زلال نیستند.
۲- PH این آبها حدود ۸-۷ است .
۳- مواد عالی موجود در این آبها در نقات مختلف متفاوت است.ممکن است حاوی دترجنت ها، نفت، روغن و فلزات سنگین باشند .
۴- معمولا آلوده به میکروارگانیسمها هستند .
۵- مقدار آمونیاک، فنل و نیترات این آبها ممکن است زیاد باشد .
۶- اگر آبهای سطحی از آبهای کشاورزی ناشی شوند، معمولا دارای نیترات و فسفات قابل توجهی هستند، بویژه در مناطقی که از کودهای شیمیایی استفاده می شود .

ج- ویژگی آبهای شور 

۱- مقدار املاح این آبها بسیار زیاد و معمولا بیشتر از ppm 1000 می باشد .
۲- غلظت یون کلر و سدیم این آبها بسیار زیاد و معمولا بیش از ppm 500 است . پیش تصفیه آب ورودی به سیستم آب شیرین کن می تواند عمر غشاء را طولانی تر ساخته،کیفیت آب تولیدی را بهبود بخشد و هزینه های نگهداری و پاکسازی سیستم آب شیرین کن را کاهش دهد . اهمیت شرایط آب ورودی به آب شیرین کن زمانی آشکار می شود که شما کارکرد غشاء با جریان متقابل را مورد آزمایش قرار دهید. به زبان ساده، سیستمهای فیلتراسیون در آب شیرین کن ها جریان متقابل، جریان درون ریز را به دو جریان برون ریز یعنی Permeatee و Concentrate تقسیم و جداسازی می کند . Permeatee آن قسمت از جریان است که از غشاء نیمه تراوا عبور می کند. جریان Concentrate (تلغیظ شده ) دربرگیرنده آن اجزایی است که توسط غشاء پس زده شده است. اساسی ترین مزیت فیلتراسیون در آب شیرین کن ها جریان متقابل، قابلیت آن برای کارکرد پیوسته و مداوم با سیستم پاکسازی خود به خود است .

اساس کار آب شیرین کن اسمز معکوس :

اگر یک غشا نیمه تراوا بین دو محلول با غلظتهای متفاوت قرار گیرد، مقداری از حلال از یک طرف غشا به طرف دیگر منتقل می شود. جهت طبیعی حرکت حلال به گونه ای است که محلول غلیظ تر رقیق می شود، سپس آب خالص از غشا آب شیرین کن عبور کرده و وارد آب شور می شود. اگر به سیستم آب شیرین کن اجازه رسیدن به تعادل داده شود، در ان صورت سطح اب نمک آن ( محلول غلیظ تر ) از سطح آب خالص بالاتر خواهد رفت . این اختلاف سطح را در دو طرف غشا فشار اسمزی می گویند.

در اسمز معکوس، آب خام ( تصفیه شده ) توسط پمپ به داخل محفظه ای که دارای غشا نیمه تراوا می باشد، رانده می شود و چون ناخالصی ها قادر به عبور از غشا نیستند از اینرو در یک طرف غشا، آب تقریبا خالص و در طرف دیگر ان آب تغلیظ شده از ناخالصی ها وجود خواهد داشت این فرآیند برای تهیه آب اشامیدنی از آبهایی که حاوی املاح معدنی زیاد و ناخالصی های آلی می باشند، بسیار مناسب بوده و حتی قادر است از آب دریا با ( ppm 5000 TDS ) و نیز از ابهای شور، آب آشامیدنی تهیه کند. روش اسمز معکوس قادر به جداسازی مواد غیر آلی حل شده، مواد آلی حل شده، آلاینده های میکروبیولوژیکی از قبیل اندوتوکسین ها، ویروس ها، باکتری ها و ذرات می باشد. به دلیل این طیف وسیع جداسازی روش اسمز معکوس یک فرآیند مهم در زمینه تیمارهای آب است.

هایپرفیلتراسین ( Hyper filtration )

این روش به هایپرفیلتراسین ( Hyper filtration ) نیز معروف می باشد، بدین ترتیب که با استفاده از این روش ذراتی به کوچکی یونها را نیز می توان جدا کرد. جهت زدودن نمکها و سایر ناخالصی های آب و بهبود رنگ، طعم و مزه می توان از این روش بهره گرفت. لازم به ذکر است که بیش از یک قرن است که این تکنولوژی شناخته شده است ولی تا شصت سال اخیر یعنی تا زمانی که غشاء های خاص توسعه نیافته بودند، این تکنولوژی گسترش چندانی پیدا نکرده بود. تکنولوژی اسمز معکوس به وفور در صنایع غذایی، تولید آب میوه ها، صنایع برق، قدرت، میکروالکترونیک، داروسازی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین این تکنولوژی در دفع باکتری ها، پیروژن ها و آلودگی های آلی بسیارموثر است.

همانگونه که ذکر شد روش اسمز معکوس به عنوان Hyper filtration نیز نامیده می شود که دقیق ترین و ریز ترین سیستم فیلتراسیون وآب شیرین کن شناخته شده می باشد. این تکنولوژی از انتقال ذراتی به کوچکی یونهای منفرد حل شده در محلول نیز جلوگیری می کند.سیستم اسمز معکوس قادر به جداسازی باکتریها، نمکها، قندها،پروتئین ها، ذرات، رنگ ها و سایر موادی است که دارای وزن مولکولی بیش از ۲۵۰-۱۵۰ دالتون باشند، لازم به ذکر است که جداسازی یون ها با اسمز معکوس به کمک ذرات باردار انجام می شود. این مطلب بدین معنی است که یونهای حل شده که دارای بار می باشند مانند نمک ها، احتمال آن که توسط غشاء پس زده شوند نسبت به آنهایی که دارای بار نمی باشند مانند مواد آلی بسیار بیشتر است.

به علت آن که سیستم اسمز معکوس در مقایسه با سایر روشها در درجه حرارت پایین تر و با انرژی مقرون به صرفه ای کار می کند،کاربرد های فراوانی مانند نمک زدایی، تیمار پسابها، بازیافت املاح معدنی، تغلیظ آب پنیر و سایر محصولات غذایی و مهمتر از همه در خالص سازی آب دارد. در سالهای اخیر سیستم اسمز معکوس به میزان فراوان در فرآوری آب مورد نیاز جهت دیالیز در بیمارستانها و جهت کارخانجات تولیدی دارویی و بهداشتی مورد استفاده قرار گرفته است. علاوه بر این، روش اسمز معکوس قادر به تولید آبی خالص جهت استفاده در تزریق ( EFI )( Water For Injectionn ) و برای آماده سازی محلولهای پراگوارشی و پراروده ای است.

محاسن سیستم آب شیرین کن RO :

• سیستم پیوسته و مداوم ( Continues 24 ساعت در شبانه روز)
• قابلیت دریافت ورودی با  TDS (کل مواد جامد محلول) بالا ( Total Dissolved Solid )
• میزان بازدهی بالا در کل سیستم آب شیرین کن
• نرخ بالای بازیافت آبهای آلوده تا ۹۸% منابع ورودی بر اساس میزان املاح و ناخالصی های موجود
• مصرف انرژی پایین
• نیاز به حداقل شستشو
• جلوگیری از عبور سلیکا تا ۹۰%
• سادگی فرآیند تنها فاکتور پیچیده, کنترل آب ورودی به سیستم جهت به حداقل رساندن احتیاجات مداوم جهت پاکسازی غشاء های آب شیرین کن می باشد .
• ظرفیت های تولید متعدد
• پایین بودن هزینه نگهداری سیستم آب شیرین کن
• عدم بکار گرفتن مواد زیان بخش برای انسان در این سیستم
• مصرف پایین انرژی در سیستم آب شیرین کن
• استفاده از حداقل مواد شیمیایی در سیستم اسمز معکوس
• از بین بردن تمامی آلاینده ها از قبیل آلاینده های آلی، غیر آلی و میکروبی
• امکان استفاده از منابع نامتناهی و قابل اطمینان یعنی آب دریاها در این سیستم
• عدم تحمیل هر گونه آثار منفی به محیط زیست
• پایین بودن هزینه نصب و راه اندازی سیستم آب شیرین کن
• قابلیت جداسازی آلاینده هایی که به آب رنگ، مزه و بوی نامطلوبی می دهند از قبیل طعم های قلیایی و نمکی که بوسیله کلریدها و سولفات ها ایجاد می گردند .
• قابلیت جداسازی پاتوژن فوق العاده خطرناک به نام Cryptosponolium که باعث ایجاد بیماری مهلک و خطرناک میشود .
• تولید خالص تر آب که آب تولیدی توسط این سیستم مورد تایید NASA قرار گرفته و کاملا با استانداردهای جهانی مطابقت دارد. خاصیت بسیار عالی حلالیت آن، متابولیسم را در بدن بهبود می بخشد و این امر باعث می شود که ایمنی بدن در مقابل عفونت ها افزایش یافته و باعث دفع سموم و ویروس ها گردد. لازم به ذکر است که نوشیدن آب حاصل از سیستم آب شیرین کن اسمز معکوس به مدت طولانی به بهبود کارکرد سیستم های بدن و سلامتی کمک شایانی می کند .
• قابلیت جداسازی مواد سمی عناصر و مواد مضر برای سلامتی انسان از قبیل کادمیوم، سرب، سیانید، ارسنیک و فنل توسط این سیستم